PORĘCZENIA I GWARANCJE UDZIELANE PRZEZ SKARB PAŃSTWA

Ogólna charakterystyka

1. Bank Gospodarstwa Krajowego udziela poręczenia lub gwarancji, w imieniu i na rachunek Skarbu Państwa, powyżej kwoty stanowiącej równowartość 10.000.000 EUR i do równowartości 30.000.000 EUR, jeżeli są spełnione następujące warunki:
   • poręczenie lub gwarancja są udzielane za wynagrodzeniem odpowiadającym wynagrodzeniu rynkowemu;
      
   • poręczenie lub gwarancja są udzielane do wysokości 60% pozostającej do spłaty kwoty zobowiązania objętego poręczeniem lub gwarancją wraz z 60% należnych odsetek od tej kwoty i innych kosztów bezpośrednio związanych z tym zobowiązaniem.
2. Minister właściwy do spraw finansów publicznych udziela poręczenia lub gwarancji powyżej kwoty stanowiącej równowartość 10.000.000 EUR i do równowartości 30.000.000 EUR, w przypadku gdy nie są spełnione warunki, o których mowa w pkt 1.
    
3. Rada Ministrów udziela poręczenia lub gwarancji, jeżeli kwota poręczenia lub gwarancji przekracza równowartość 30.000.000 EUR.

• rozwój lub utrzymanie infrastruktury,

• rozwój eksportu dóbr i usług,

• ochronę środowiska,

• tworzenie nowych miejsc pracy związanych z daną inwestycją w ramach pomocy regionalnej,

• wdrażanie nowych rozwiązań technicznych lub technologicznych będących wynikiem badań naukowych lub prac rozwojowych,

• restrukturyzację przedsiębiorstw.
  

• finansowanie zakupu materiałów lub wyrobów gotowych, przeznaczonych na realizację przedsięwzięć polegających na wykonaniu dóbr inwestycyjnych na eksport, o wartości kontraktowej powyżej 10.000.000 EUR;

• zasilenie funduszy utworzonych, na mocy odrębnych ustaw, w Banku Gospodarstwa Krajowego, jeżeli środki przeznaczone na spłatę kredytu pochodzą ze źródeł innych niż budżet państwa, z wyłączeniem środków budżetu państwa, które zostały wydatkowane na dopłaty do kredytu objętego preferencyjnym oprocentowaniem;

• utworzenie przez banki linii kredytowych w celu:
  • finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych jednostek samorządu terytorialnego oraz mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców,
     
  • współfinansowania programów lub projektów w ramach programów pomocowych Unii Europejskiej,
• spłatę, objętego już poręczeniem lub gwarancją Skarbu Państwa, zobowiązania wraz z odsetkami i innymi kosztami bezpośrednio związanymi z tym zobowiązaniem,

• wspieranie eksportu polskich towarów i usług w ramach realizacji programów rządowych.

Zasady udzielania poręczeń i gwarancji Skarbu Państwa

• o uzyskanie poręczenia lub gwarancji mogą ubiegać się podmioty bez względu na formę prawną oraz strukturę własności;

• wnioskowana kwota poręczenia lub gwarancji Skarbu Państwa powinna przekraczać 10 mln EUR, przy czym:
  • w przypadku ubiegania się o poręczenie/gwarancję udzielane przez BGK w imieniu i na rachunek Skarbu Państwa, wniosek o udzielenie takiego poręczenia/gwarancji należy kierować do BGK,
     
  • w przypadku ubiegania się o poręczenie/gwarancję udzielane przez Ministra Finansów lub Radę Ministrów, wniosek o udzielenie takiego poręczenia/gwarancji należy kierować do Ministra Finansów;
• poręczenia i gwarancje mogą być udzielane po dokonaniu analizy ryzyka wypłat przez Skarb Państwa z tytułu udzielanych poręczeń i gwarancji;

• poręczenia i gwarancje mogą być udzielane pod warunkiem, iż z analizy złożonego wniosku o udzielenie poręczenia lub gwarancji wynika zdolność podmiotu do spłaty zobowiązań objętych poręczeniem lub gwarancją;

• poręczenia i gwarancje są terminowe i udzielane do kwoty z góry oznaczonej; Rada Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw finansów publicznych, może odstąpić od tego wymogu w przypadku poręczenia lub gwarancji udzielanych międzynarodowej instytucji finansowej, której Rzeczpospolita Polska jest członkiem lub z którą podpisała umowę o współpracy;

• skuteczność udzielonego poręczenia lub gwarancji jest uzależniona od wniesienia opłaty prowizyjnej;

• warunkiem udzielenia poręczenia lub gwarancji jest ustanowienie przez dłużnika zabezpieczenia na rzecz Skarbu Państwa na wypadek roszczeń wynikających z tytułu wykonania obowiązków poręczyciela lub gwaranta;

• obowiązuje zasada podziału ryzyka: poręczenia i gwarancje mogą być udzielane do wysokości 50% pozostającej do spłaty kwoty kredytu objętego poręczeniem lub gwarancją wraz z 50% należnych odsetek od tej kwoty i innych kosztów bezpośrednio związanych z tym kredytem (60% w przypadku poręczeń i gwarancji udzielanych przez BGK w imieniu i na rachunek Skarbu Państwa) lub 50% zobowiązań wynikających z emisji obligacji (60% w przypadku poręczeń i gwarancji udzielanych przez BGK w imieniu i na rachunek Skarbu Państwa). Wyjątkowo, w przypadku przedsięwzięcia o szczególnym znaczeniu dla gospodarki narodowej, bezpieczeństwa lub obronności państwa, Rada Ministrów może udzielić poręczenia lub gwarancji do wartości wyższej niż 50%;

• poręczenia i gwarancje Skarbu Państwa jak i państwowych osób prawnych muszą być udzielane z uwzględnieniem przepisów o pomocy publicznej.
  

Postępowanie odnośnie wierzytelności Skarbu Państwa z tytułu wykonania umowy poręczenia lub gwarancji

• sprzedać wierzytelność. Sprzedaż wierzytelności następuje w drodze przetargu lub rokowań podjętych na podstawie publicznego zaproszenia. Sprzedaż wierzytelności nie może być dokonana na rzecz dłużnika lub podmiotu związanego z dłużnikiem stosunkiem zależności albo dominacji w rozumieniu przepisów ustawy o rachunkowości,

• dokonać zamiany wierzytelności, w całości lub w części na akcje (udziały) w spółce dłużnika. Zamiana wierzytelności na akcje (udziały) może nastąpić, w ramach restrukturyzacji dłużnika, w przypadku spełnienia przez niego określonych w rozporządzeniu warunków, do których należy m.in. konieczność spłaty na rzecz Skarbu Państwa co najmniej 50% sumy wszystkich dokonanych przez Skarb Państwa za tego dłużnika płatności z tytułu poręczenia lub gwarancji, gdy sytuacja finansowo – ekonomiczna dłużnika wskazuje na brak możliwości spłaty istniejącej kwoty wierzytelności, czy też prowadzenie przedsiębiorstwa o szczególnym znaczeniu dla gospodarki narodowej lub w regionie zagrożonym wysokim bezrobociem, a zamiana wierzytelności na akcje (udziały) umożliwi dłużnikowi odzyskanie długookresowej zdolności do konkurowania na rynku,

• rozłożyć spłatę wierzytelności na raty - w drodze umowy z dłużnikiem i w ramach jego restrukturyzacji oraz po spełnieniu przez dłużnika określonych w rozporządzeniu warunków (np. niemożność dokonania przez dłużnika jednorazowej spłaty wierzytelności, dokonanie przez dłużnika na rzecz Skarbu Państwa co najmniej 20% sumy wszystkich dokonanych przez Skarb Państwa za tego dłużnika płatności z tytułu udzielonego poręczenia lub gwarancji),

• w ściśle określonych przypadkach wierzytelność umorzyć w całości lub w części (np. gdy postępowanie egzekucyjne okazało się bezskuteczne). Umorzenia takiego można dokonać, jeżeli jego warunki spełnione są wobec wszystkich zobowiązanych. Rozporządzenie określa także przypadki, kiedy umorzenie wierzytelności przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych wymaga zgody Rady Ministrów (np. gdy z okoliczności sprawy wynika, że nie jest możliwe odzyskanie wierzytelności w trakcie toczącego się postępowania likwidacyjnego dłużnika, czy w przypadku umarzania wierzytelności w części nie większej niż 50% kwoty tej wierzytelności, jeżeli jej dochodzenie w pełnej wysokości doprowadziłoby do likwidacji albo upadłości przedsiębiorstwa o szczególnym znaczeniu dla gospodarki narodowej).
  

PORĘCZENIA I GWARANCJE UDZIELANE PRZEZ BANK GOSPODARSTWA KRAJOWEGO

Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) może udzielać, we własnym imieniu i na własny rachunek, poręczeń lub gwarancji w ramach rządowych programów poręczeniowo-gwarancyjnych.

W dniu 7 marca 2018 r. został przyjęty przez Radę Ministrów program rządowy pn. „Wspieranie przedsiębiorczości z wykorzystaniem poręczeń i gwarancji Banku Gospodarstwa Krajowego". Przyjęty program zastąpił program o tej samej nazwie funkcjonujący, ze zmianami, od dnia 19 maja 2009 r.

Celem programu i podejmowanych w jego ramach działań jest dalsza poprawa dostępu, zwłaszcza mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców („MŚP") do zewnętrznych źródeł finansowania za pośrednictwem rozpoznawalnego systemu poręczeń i gwarancji, działającego zgodnie z obowiązującymi standardami, wykorzystującego również środki pochodzące z funduszy Unii Europejskiej.

Program znacząco wpisuje się w obszary realizacji pierwszego z trzech celów szczegółowych Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju („SOR"), przyjętej uchwałą Rady Ministrów w dniu 14 lutego 2017 r., tj. Trwały wzrost gospodarczy oparty coraz silniej o wiedzę, dane i doskonałość organizacyjną.

Program ten jest elementem systemu zapewniającego przedsiębiorcom trwały, stabilny dostęp do preferencyjnych gwarancji, które będą udzielane przede wszystkim w ciężar środków Krajowego Funduszu Gwarancyjnego („KFG") oraz Funduszu Gwarancyjnego w Programie Operacyjnym Inteligentny Rozwój.

Poręczenia i gwarancje zabezpieczają głównie ryzyko związane ze spłatą kredytów obrotowych i inwestycyjnych. Kredyty te wspierają rozwój innowacyjności i ułatwiają wykorzystywanie środków pochodzących z funduszy Unii Europejskiej. Wspierają również dostęp MŚP do finansowania ich potrzeb rozwojowych.

Program skierowany jest w szczególności do podmiotów sektora MŚP.

Beneficjentami programu są również lokalne i regionalne fundusze poręczeniowe poprzez udzielanie przez BGK regwarancji obejmujących poręczenia tych funduszy oraz udzielanie gwarancji wraz z funduszem poręczeniowym udzielającym poręczenia i w ten sposób wspólne z funduszami uczestniczenie w ryzyku kredytowym.

Beneficjentami programu są również studenci korzystający z kredytów studenckich, zabezpieczonych poręczeniami BGK.

Cele programu są realizowane przez szereg instrumentów, w tym poprzez:

• portfelowe linie gwarancyjne, polegające na udzielaniu bankom gwarancji portfela kredytowego obejmującego kredyty inwestycyjne i obrotowe dla MŚP, z możliwością wykorzystania regwarancji udzielonej przez Europejski Fundusz Inwestycyjny,

• gwarancje w formie pomocy publicznej lub pomocy de minimis, w tym portfelową linię gwarancyjną de minimis (PLD), polegającą na udzielaniu bankom gwarancji portfela kredytowego obejmującego kredyty inwestycyjne i obrotowe dla MŚP w ramach pomocy de minimis,

• gwarancje z wykorzystaniem środków pochodzących z funduszy Unii Europejskiej, polegające na udzielaniu bankom gwarancji indywidualnych i gwarancji portfela kredytowego w ramach powierzonych przez właściwą instytucję zarządzającą programem operacyjnym zadań w zakresie wdrażania instrumentów wsparcia dla MŚP, 

• indywidualne poręczenia/gwarancje, polegające w szczególności na udzielaniu poręczeń lub gwarancji spłaty kredytów inwestycyjnych i obrotowych,

• regwarancje polegające na udzielaniu gwarancji na rzecz funduszy poręczeniowych zabezpieczających spłatę zobowiązań wynikających z poręczeń za zobowiązania MŚP, w tym z możliwością wykorzystania środków pochodzących z funduszy Unii Europejskiej w ramach powierzonych przez właściwą instytucję zarządzającą programem operacyjnym zadań w zakresie wdrażania instrumentów wsparcia dla MŚP, 

• uczestnictwo kapitałowe BGK w funduszach poręczeniowych jako udziałowiec lub akcjonariusz, uzasadnione potrzebami kapitałowymi funduszu i wspólną z pozostałymi partnerami polityką rozwoju działalności poręczeniowej,

• poręczenia kredytów studenckich, polegające na udzielaniu poręczeń w ramach funkcjonującej linii poręczeniowej dotyczącej zabezpieczenia kredytów studenckich udzielanych w rozumieniu ustawy z dnia 17 lipca 1998 r. o pożyczkach i kredytach studenckich (Dz. U. z 2017 r. poz. 357).

Za priorytetowe produkty uznaje się portfelowe linie gwarancyjne.

Poręczenia i gwarancje udzielane przez BGK na podstawie ww. programu powinny spełniać warunki zawarte w Obwieszczeniu Komisji w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE do pomocy państwa w formie gwarancji (Dz. Urz. UE C 155/02 z 20.6.2008, str. 10) tak, aby nie stanowiły one pomocy publicznej. Natomiast w przypadku ustanowienia programu pomocy publicznej lub pomocy de minimis, poręczenia i gwarancje udzielane przez BGK na podstawie programu powinny spełniać warunki przewidziane dla takiej pomocy.

PORĘCZENIA I GWARANCJE UDZIELANE PRZEZ NIEKTÓRE OSOBY PRAWNE

• państwowe osoby prawne utworzone w drodze ustawy,

• fundacje, w których fundatorami są osoby prawne, o których mowa w powyższym punkcie.

PODSTAWY PRAWNE
 

• ustawa z dnia 8 maja 1997 r. o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne (Dz. U. z 2018 r. poz. 1808),

• rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 czerwca 2012 r. w sprawie opłaty prowizyjnej od poręczenia i gwarancji udzielanych przez Skarb Państwa (Dz. U. poz. 674),

• rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 czerwca 2012 r. w sprawie wniosku o udzielenie poręczenia lub gwarancji oraz trybu udzielania przez Skarb Państwa poręczenia i gwarancji (Dz. U. z 2017 r. poz. 1059, z późn. zm.),

• rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 lutego 2004 r. w sprawie warunków i trybu sprzedaży wierzytelności Skarbu Państwa z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji, zamiany tych wierzytelności na akcje (udziały), rozłożenia ich spłaty na raty oraz umorzenia wierzytelności w całości lub w części (Dz. U.  poz. 230, z późn. zm.),

• rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 28 marca 2018 r. w sprawie udzielania przez Bank Gospodarstwa Krajowego pomocy de minimis w formie gwarancji spłaty kredytów (Dz. U.  poz. 707),

• przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 7 marca 2018 r. program rządowy „Wspieranie przedsiębiorczości z wykorzystaniem poręczeń i gwarancji Banku Gospodarstwa Krajowego",
   
• rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 12 czerwca 2018 r. w sprawie udzielenia przez Bank Gospodarstwa Krajowego pomocy publicznej w formie gwarancji spłaty kredytów w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój 2014-2020 (Dz.U.  poz. 1165),
   
• rozporządzenie Ministra Finansów z 12 czerwca 2018 r. w sprawie udzielenia przez Bank Gospodarstwa Krajowego pomocy de minimis w formie gwarancji spłaty kredytów w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój 2014-2020 (Dz U.  poz. 1166).