Do Ministerstwa Finansów docierają sygnały o nieprawidłowym działaniu przez podatników polegającym na manipulowaniu podstawą opodatkowania VAT przy sprzedaży towarów w formie zestawów. Dotyczy to przede wszystkim zestawów (oferowanych jako promocyjne), składających się z towarów opodatkowanych podstawową stawką VAT oraz obniżoną stawką VAT.
Postępowanie mające na celu osiągnięcie korzyści podatkowej w postaci obniżenia zobowiązania podatkowego w VAT polega na zawyżaniu ceny towaru opodatkowanego stawką obniżoną VAT, przy jednoczesnym zaniżaniu ceny towaru opodatkowanego stawką podstawową VAT.
Polityka cenowa a podstawa opodatkowania
Rodzaj przyjmowanej przez przedsiębiorców strategii sprzedaży (w tym strategii cenowej) zależy od wielu czynników, m.in. od specyfiki danego rynku, rodzaju sprzedawanego towaru, czy też docelowej grupy klientów, w związku z tym strategie te mogą kształtować się w różny sposób.
W praktyce handlowej dość często występują przypadki sprzedawania towarów (w tym opodatkowanych różnymi stawkami podatku VAT) w formie zestawów promocyjnych. Korzyść jaką osiąga konsument związana jest np. z zapłatą niższej ceny za dwa lub więcej towarów nabywanych łącznie w porównaniu do sytuacji, gdy towary te byłyby zakupione osobno. Z reguły w przypadku tego rodzaju promocji, w ofercie komunikowanej konsumentowi podawana jest jedna cena (cena całkowita zestawu), jednocześnie na fakturze lub paragonie fiskalnym wydawanym konsumentowi wskazywane są poszczególne towary wchodzące w skład zestawu, z przypisanymi im cenami (dającymi łącznie cenę całkowitą). W sytuacji, gdy tego rodzaju promocjom nie towarzyszy manipulowanie podstawami opodatkowania poszczególnych towarów (patrz niżej), tego rodzaju praktykę należy uznać za prawidłową.
Prawidłowy sposób określania podstawy opodatkowania
Przykładowo, określając cenę poszczególnych towarów wchodzących w skład zestawu, podatnicy często stosują proporcjonalne obniżenie ceny – cena każdego towaru zestawu jest obniżana o tyle samo procent (patrz: Przykład 1) – nie ma wątpliwości, że jest to prawidłowe postępowanie.
Przykład 1:
Cena sprzedaży towarów sprzedawanych poza zestawem:
Cena sprzedaży towarów sprzedawanych w zestawie:
W przypadku braku możliwości odniesienia się do ceny sprzedaży poszczególnych towarów w zestawie – w szczególności, gdy jeden lub więcej z tych towarów nie jest sprzedawany poza zestawem (nie figuruje samodzielnie w zwykłej ofercie sprzedaży), nie ma przeszkód, ażeby podatnik odniósł ceny sprzedaży (brutto) poszczególnych towarów do ich cen nabycia (netto)/kosztu wytworzenia towaru.
Nieprawidłowy sposób określania podstawy opodatkowania
Za niedopuszczalne natomiast należy uznać praktyki manipulowania podstawą opodatkowania VAT przy sprzedaży towarów w formie zestawów, polegające na sztucznym zawyżaniu ceny towaru opodatkowanego stawką obniżoną VAT, przy jednoczesnym zaniżaniu ceny towaru opodatkowanego stawką podstawową VAT, w celu osiągnięcia korzyści podatkowej.
Poniżej przedstawione zostały ewidentne przykłady w celu zobrazowania procederu manipulowania podstawą opodatkowania:
Przykład 2:
Cena sprzedaży towarów sprzedawanych poza zestawem:
Cena sprzedaży towarów w zestawie promocyjnym:
Przykład 3:
Cena sprzedaży towarów sprzedawanych poza zestawem:
Przedstawione powyżej scenariusze stanowią przykładowe schematy praktyk optymalizacyjnych, które w praktyce gospodarczej mogą występować w różnych obszarach działalności gospodarczej – w skład zestawów mogą wchodzić rozmaite rodzaje świadczeń, w tym usługi.
Ostrzeżenie
Ministerstwo Finansów informuje i ostrzega, że w przypadku towarów i usług sprzedawanych w zestawach, nieproporcjonalne obniżenie podstawy opodatkowania stawką podstawową w stosunku do podstawy opodatkowania stawką obniżoną naraża podatnika na ryzyko sporu z organem podatkowym, ponieważ tego rodzaju rozwiązania optymalizacyjne mogą zostać uznane przez organy podatkowe (po dokonaniu analizy całokształtu okoliczności faktycznych) za praktykę stanowiącą nadużycie prawa, w szczególności w kontekście zmiany ustawy o VAT[1], w której z dniem 15 lipca 2016 r. wprowadzono definicję nadużycie prawa[2].
Przez „nadużycie prawa" rozumie się dokonanie czynności w ramach transakcji, która pomimo spełnienia warunków formalnych ustanowionych w przepisach ustawy miała zasadniczo na celu osiągnięcie korzyści podatkowych, których przyznanie byłoby sprzeczne z celem, któremu służą te przepisy (art. 5 ust. 5 ustawy o VAT). W takim przypadku dokonane czynności wywołują jedynie takie skutki podatkowe, jakie miałyby miejsce w przypadku odtworzenia sytuacji, która istniałaby w braku czynności stanowiących nadużycie prawa (art. 5 ust. 4 ustawy o VAT).
Powyższe znajduje potwierdzenie zarówno w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej[3], jak i polskich sądów administracyjnych[4]:
Ministerstwo Finansów ostrzega, że uznanie w konkretnym przypadku przez organ podatkowy – w ramach przeprowadzonego wobec podatnika postępowania – stosowanego przez podatnika procederu za nadużycie prawa, będzie wiązało się z negatywnymi dla tego podatnika konsekwencjami związanymi z koniecznością zapłaty podatku VAT w wysokości, jaka byłaby należna, gdyby nadużycie prawa nie zostało dokonane, wraz z odsetkami i z sankcjami określonymi w ustawie o VAT[5].
W związku z powyższym Ministerstwo Finansów zaleca, aby podatnicy, którzy stosowali lub stosują powyższe praktyki dokonali prawidłowego rozliczenia podatku VAT oraz złożyli stosowną korektę deklaracji.
Należy dodatkowo wskazać, że sposób wyceny zapasów i materiałów oraz ich ujmowania w koszcie wytworzenia produktów podlega ocenie przez audytora w toku badania sprawozdania finansowego. Stwierdzenie manipulowania cenami towarów sprzedawanych w zestawie, opisane powyżej, może prowadzić do uznania, że badany podmiot osiągnął nienależne korzyści podatkowe. Konsekwencją tego może być konieczność utworzenia rezerwy na zobowiązania związane z potencjalnym zakwestionowaniem tych korzyści przez organy podatkowe.
[1]ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2017 r. poz. 1221)
[2]zmiana wprowadzona ustawą z dnia 13 maja 2016 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 846)
[3] „Dla stwierdzenia istnienia nadużycia wymagane jest po pierwsze, aby dane transakcje, pomimo iż spełniają formalne przesłanki przewidziane w odpowiednich przepisach szóstej dyrektywy i ustawodawstwa krajowego transponującego tę dyrektywę, skutkowały uzyskaniem korzyści podatkowej, której przyznanie byłoby sprzeczne z celem tych przepisów. Ponadto również z ogółu obiektywnych czynników powinno wynikać, że celem spornych transakcji jest uzyskanie korzyści podatkowej.". (pkt 74 i 75 wyroku C-255/02 Halifax).
[4] Manipulowanie podstawą opodatkowania poprzez sztuczną alokację cen towarów sprzedawanych w zestawach, w sytuacjach, gdy działania takie mają wyłącznie cel osiągnięcia korzyści podatkowej, uznawane jest również za nadużycie prawa przez polskie sądy administracyjne – przykładowo wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 26 maja 2017 r. sygn. akt I FSK 1944/15, który dotyczył sprzedaży zestawów promocyjnych, w skład których wchodziły: książka oraz e-papieros.
[5] art. 112b ustawy o VAT