1. Szczególnie istotna dla sprawców przestępstw skarbowych lub wykroczeń skarbowych jest instytucja tzw. „czynnego żalu" unormowana w art. 16 kks. Zgodnie z tym przepisem, nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe ten, kto po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu. Przepis ten ma jednak zastosowanie tylko wtedy, gdy w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ postępowania przygotowawczego uiszczono w całości wymagalną należność publicznoprawną uszczuploną popełnionym czynem zabronionym. Jeżeli czyn zabroniony nie polega na uszczupleniu tej należności, a orzeczenie przepadku przedmiotów jest obowiązkowe, sprawca powinien złożyć te przedmioty, natomiast w razie niemożności ich złożenia - uiścić ich równowartość pieniężną.
Należy przy tym zauważyć, iż przedmiotowe zawiadomienie jest bezskuteczne, jeżeli zostało złożone:
1) w czasie, kiedy organ ścigania miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego,
2) po rozpoczęciu przez organ ścigania czynności służbowej, w szczególności przeszukania, czynności sprawdzającej lub kontroli zmierzającej do ujawnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, chyba że czynność ta nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania o ten czyn zabroniony.
Jednocześnie instytucja tzw. „czynnego żalu" nie może być stosowana wobec sprawcy, który:
1) kierował wykonaniem ujawnionego czynu zabronionego,
2) wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, polecił jej wykonanie ujawnionego czynu zabronionego,
3) zorganizował grupę albo związek mający na celu popełnienie przestępstwa skarbowego albo taką grupą lub związkiem kierował, chyba że przedmiotowego zawiadomienia dokonał ze wszystkimi członkami grupy lub związku,
4) nakłaniał inną osobę do popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego w celu skierowania przeciwko niej postępowania o ten czyn zabroniony.
2. Instytucja dobrowolnego poddania się odpowiedzialności została opisana w pkt dotyczącym postępowania mandatowego.
3. Kolejna instytucja związana z zaniechaniem ukarania sprawcy uregulowana została w art. 16a kks. Przepis ten stanowi, iż nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, kto złożył prawnie skuteczną, w rozumieniu przepisów ustawy - Ordynacja podatkowa lub ustawy z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (Dz. U. z 2011 r. Nr 41, poz. 65, z późn. zm.), korektę deklaracji podatkowej wraz z uzasadnieniem przyczyny korekty i w całości uiścił, niezwłocznie lub w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ, należność publicznoprawną uszczuploną lub narażoną na uszczuplenie.
4. Ostatnia instytucja odnoszącą się do zaniechania ukarania sprawcy jest związana z możliwością odstąpienia przez sąd od wymierzenia kary.
Zgodnie z art. 19 § 1 kks sąd może odstąpić od wymierzenia kary, co jednak nie stoi na przeszkodzie orzeczeniu środka karnego, jeżeli zachodzą warunki jego orzeczenia i cele kary zostaną przez ten środek spełnione, w szczególności w wypadkach przewidzianych w Kodeksie.
Ponadto sąd może odstąpić od wymierzenia kary:
1) za przestępstwa skarbowe - zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 3 lat lub karą łagodniejszą, gdy stopień społecznej szkodliwości popełnionego czynu nie jest znaczny (przepisu tego nie stosuje się do sprawcy przestępstwa skarbowego popełnionego w warunkach nadzwyczajnego obostrzenia kary),
2) za wykroczenia skarbowe - w wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie, biorąc pod uwagę charakter i okoliczności popełnienia wykroczenia skarbowego, właściwości i warunki osobiste sprawcy oraz jego zachowanie się po popełnieniu tego wykroczenia.
