Infor.pl: Projekt nowej Ordynacji podatkowej przygotowany przez Komisję Kodyfikacyjną Ogólnego Prawa Podatkowego a następnie zmodyfikowany w Ministerstwie Finansów nosi datę 4 lipca 2018 r. i od 20 lipca 2018 r. przechodzi rządowy proces legislacyjny jako projekt Ministra Finansów. Na jakim etapie procedury legislacyjnej znajduje się obecnie ten projekt?
Dominik Kaczmarski: Obecnie MF kończy proces uzgodnień, konsultacji publicznych i opiniowania projektu Ordynacji podatkowej (UD409), który został opracowany przez Komisję Kodyfikacyjną Ogólnego Prawa Podatkowego.
Kiedy Ministerstwo Finansów planuje przedłożyć projekt nowej Ordynacji podatkowej Radzie Ministrów do zatwierdzenia i kiedy projekt ten wpłynie do Sejmu?
Ministerstwo Finansów, zgodnie z procedurą legislacyjną, dokonuje zmian w tekście projektu Ordynacji podatkowej, na podstawie przedstawionych stanowisk oraz ustaleń dotychczas przyjętych w toku uzgodnień, konsultacji publicznych lub opiniowania projektu. Zmieniony projekt ustawy, Minister Finansów przedstawi Członkom Rady Ministrów, Szefowi Kancelarii Prezesa Rady Ministrów oraz Przewodniczącemu Stałego Komitetu Rady Ministrów, a także Rządowemu Centrum Legislacji w celu uzgodnienia pod względem prawnym.
Czy MF zamierza dotrzymać planowanego terminu wejścia w życie nowej Ordynacji podatkowej?
Ministerstwo Finansów zakłada, że nową ustawę Ordynacja podatkowa uda się uchwalić tak, aby weszła w życie w 2020 roku.
W trakcie uzgodnień międzyresortowych, konsultacji publicznych i opiniowania zgłoszono wiele opinii i uwag do tego projektu. Które ze zgłoszonych uwag zasługują zdaniem Ministerstwa Finansów na uwzględnienie?
Ministerstwo Finansów dokona zmian w projekcie Ordynacji podatkowej z dnia 4 lipca 2018 roku, w tych przepisach, których dotyczą ustalone stanowiska do uwag przyjętych w toku uzgodnień, konsultacji publicznych lub opiniowania projektu. Aktualnie nie został jeszcze zakończony ten etap procesu legislacyjnego, a zatem trochę przedwcześnie jest mówić o definitywnie podjętej decyzji uwzględnienia konkretnych uwag.
Jaki ma obecnie status Komisja Kodyfikacyjna Ogólnego Prawa Podatkowego? Czy jej członkowie nadal uczestniczą w pracach nad projektem nowej Ordynacji podatkowej?
Komisja Kodyfikacyjna Ogólnego Prawa Podatkowego jest utworzona przy Ministrze Finansów na okres 5 lat. Komisja skończy pracę w dniu ogłoszenia ustawy Ordynacja podatkowa w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, nie później jednak niż w listopadzie 2019 roku. Komisja wykonuje prace aktywnie współpracując z Ministrem Finansów w pracach legislacyjnych związanych z projektowanymi przepisami ogólnego prawa podatkowego.
Najprawdopodobniej nie będziemy w stanie w tej rozmowie omówić nawet 10% przepisów obszernego projektu nowej Ordynacji podatkowej. Przyjrzyjmy się zatem najważniejszym nowościom. Jakie są najważniejsze cele tej nowej Ordynacji i które instytucje (przepisy) te poszczególne cele w sposób bezpośredni realizują?
Zawarte w projektowanej ustawie regulacje mają służyć realizacji dwóch podstawowych celów, którymi są ochrona prawa podatnika w jego relacjach z organami podatkowymi oraz zwiększenia efektywności i skuteczności poboru podatków. Pierwszy z tych celów będzie realizowany poprzez złagodzenie nadmiernego rygoryzmu Ordynacji podatkowej w odniesieniu do podatników - wprowadzono mechanizmy prawne chroniące pozycję podatnika w jego kontaktach z administracją podatkową. Są to zasady ogólne prawa podatkowego, konsensualne formy załatwiania spraw podatkowych (umowy podatkowe, mediacja, konsultacje skutków podatkowych transakcji), normatywny katalog praw i obowiązków podatnika, limit terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, zakaz orzekania na niekorzyść podatnika na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego, środki zwalczania przewlekłości postępowania, prawo do skorygowania deklaracji przed zakończeniem postępowania podatkowego, rezygnacja z odwołania od decyzji na rzecz skargi do sądu, umorzenie podatku, dłuższe terminy do wniesienia odwołania i zażalenia, urzędowe informacje dotyczące zmian w prawie podatkowym. Drugi z tych celów będzie realizowany, m. in., poprzez doskonalenie przepisów regulujących funkcjonowanie klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania, wprowadzenie przedawnienia wymiaru i poboru zobowiązań podatkowych, możliwość orzekania o nadpłacie w decyzjach cząstkowych i po upływie okresu przedawnienia, wprowadzenie efektywnego modelu postępowania podatkowego (postępowanie uproszczone, postępowanie reprezentatywne, eliminacja postępowań dotyczących bagatelnych kwot podatku), uporządkowanie nadzwyczajnych trybów wzruszania decyzji ostatecznych, wprowadzenie obowiązku współdziałania podatnika i organu podatkowego, upowszechnienie stosowania komunikacji elektronicznej, uporządkowanie zasad stosowania i miarkowania kar porządkowych, zmodyfikowanie zasad wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego.
W uzasadnieniu projektu podkreśla się, że nowa Ordynacja podatkowa ma realizować dwa podstawowe cele: chronić prawa podatnika w jego relacjach z organami podatkowymi oraz zwiększać efektywność i skuteczność poboru podatków. Czy udało się pogodzić te rozbieżne przecież cele?
Te dwa podstawowe cele w nowej Ordynacji podatkowej, tak naprawdę wzajemnie się przenikają i uzupełniają. Większa skuteczność organów podatkowych nie może prowadzić do naruszenia praw podatnika – tej zasady należy bezwzględnie przestrzegać. Natomiast, cele złagodzenia nadmiernego rygoryzmu ordynacji podatkowej w odniesieniu do podatników, poprzez wprowadzenie w nowej Ordynacji podatkowej mechanizmów prawnie chroniących pozycję podatnika w jego kontaktach z administracją podatkową, będą pomagały jednocześnie zwiększać efektywność i skuteczność poboru podatków. Uprawnienia i obowiązki podatników (płatników, inkasentów, następców prawnych, osób trzecich, a także innych podmiotów zobowiązanych lub uprawnionych do określonych działań na podstawie przepisów prawa podatkowego) mają bezpośredni wpływ na zakres wyznaczanych kompetencji organom podatkowym. To kompetencje organu podatkowego stanowią możliwość (uprawnienie) i jednocześnie obowiązek korzystania z określonej formy lub form działania, zaliczanych do działań administracyjnych. Kompetencja organu podatkowego jest zatem swoistym połączeniem praw i obowiązków danego podatnika.
Które nowe (bądź zmodyfikowane) instytucje w projekcie nowej Ordynacji podatkowej będą zdaniem MF szczególnie korzystne dla podatników a które pogorszą sytuację podatników w porównaniu do obecnego stanu prawnego?
W najszerszym ujęciu, żadne rozwiązanie prawne w nowej Ordynacji podatkowej nie ma celu pogorszenia sytuacji podatników w porównaniu do obecnego stanu ogólnych przepisów prawa podatkowego. Potrzeba wprowadzenia nowych instytucji do nowej Ordynacji podatkowej wynika z przyczyn obiektywnych, związanych z ewolucją prawa podatkowego, regulującego coraz to bardziej skomplikowane i złożone zjawiska gospodarcze i społeczne. W projekcie ustawy – Ordynacja podatkowa kilkanaście instytucji obecnie obowiązujących zostało całkowicie przebudowanych – niektóre przepisy źle funkcjonują, a inne problematyczne wynikają z orzecznictwa sądów administracyjnych i z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego. Taką nową instytucją, która powinna być pozytywnie odebrana przez podatników ale też i przez organy podatkowe to są tzw. niewładcze formy załatwiania spraw podatkowych – umowy i mediacje. Kierując się doświadczeniami innych państw w tym zakresie, w projektowanych przepisach Ordynacji podatkowej wprowadzone zostały koncyliacyjne metody załatwiania spraw podatkowych, które polegają na umownym załatwieniu trudnych kwestii pomiędzy podatnikiem i organem podatkowym. Podatnik i organ podatkowy mogą porozumieć się sami albo z udziałem neutralnej i bezstronnej osoby trzeciej – mediatora. Mediacja może być zainicjowana przez stronę albo przez organ podatkowy i ma charakter dobrowolny. Ten sposób rozwiązywania spraw spornych może być wykorzystywany wszędzie tam, gdzie może być zawarta umowa podatkowa. Mediacja z założenia jest prowadzona właśnie po to, aby strony - organ podatkowy i podatnik – doszły do porozumienia, przez co postępowanie podatkowe może być tańsze i bardzie efektywne.
Które nowe przepisy Ordynacji poprawiają szczególnie sytuację prawną organów podatkowych?
Nowe przepisy Ordynacji podatkowej mają wyważyć i zachować równowagę pomiędzy organem podatkowym a podatnikiem. Każda nowa i zmieniona instytucja w projekcie ustawy spełniać ma takie zadanie.
Które z nowych przepisów sprzyjają efektywności i skuteczności poboru podatków?
Poza ogólnym spojrzeniem, że generalnie przepisy nowej Ordynacji podatkowej mają w jakiejś części wpływ na realizację tego celu, to na uwagę zapewne zasługują przepisy dotyczące przedawnień zobowiązań podatkowych. Obecny model instytucji przedawnienia został w projekcie ustawy zmieniony w stosunku do przepisów obowiązujących w tym zakresie.Nowa konstrukcja prawna instytucji przedawnienia opiera się na założeniu, że zasady przedawnienia zobowiązań podatkowych (zarówno powstających z mocy prawa, jak i po doręczeniu decyzji) powinny być jednolite. W związku z tym proponuje się wprowadzenie terminu przedawnienia wymiaru i terminu przedawnienia poboru podatku. Okres przedawnienia wymiaru wynosi 3 lub 5 lat liczone od dnia upływu terminu płatności lub powstania obowiązku podatkowego. W tym czasie organ podatkowy musiałby doręczyć decyzję ustalającą lub określającą wysokość podatku. Pięcioletni okres przedawnienia wymiaru miałby zastosowanie w odniesieniu do rozliczenia podatków związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, a trzyletni – do podatków pozostałych. Dłuższy okres przedawnienia podatków związanych z prowadzeniem działalności wiąże się z bardziej skomplikowanym charakterem tych rozliczeń. Po upływie okresu przedawnienia wymiaru następowałby 5-letni okres przedawnienia poboru. W tym czasie organy podatkowe mogłyby egzekwować podatki wynikające z deklaracji lub decyzji. Przerywanie i zawieszanie biegu terminu przedawnienia zostało w projekcie mocno ograniczone. W ramach przedawnienia wymiaru wykluczono możliwość przerwania jego biegu, a jego zawieszenie powinno następować tylko z przyczyn obiektywnych, niezależnych od organu podatkowego. Zawieszenie przedawnienia wymiaru nie może prowadzić do jego wydłużenia o więcej niż 5 lat. Przesłanki przerwania i zawieszenia biegu terminu poboru także zostały zdecydowanie ograniczone. Termin biegu terminu przedawnienia poboru jest także limitowany okresem 5 lat.
Rozmawiał: Paweł Huczko