Infor.pl: Polska wybrała dobrowolny model split payment.O wyborze tego mechanizmu decydować będzie każdorazowo nabywca towaru lub usługi w momencie płacenia przelewem. Dlaczego nie jest wprowadzany obligatoryjny model split payment?
Wojciech Śliż: Zacznijmy od tego, że Komisja Europejska rekomenduje split payment jako jedno z najskuteczniejszych narzędzi, które może służyć uszczelnieniu systemu VAT. Podzieloną płatność wdrożyły w chwili obecnej jedynie Włochy i Czechy. W obu wypadkach jest to model obligatoryjny. We Włoszech podzielona płatność jest obowiązkowa w relacjach z podmiotami sektora publicznego i wybranymi spółkami giełdowymi. W Czechach obligatoryjność split payment też jest dość wąsko zakreślona. Jednak zarówno we Włoszech jak i w Czechach jest to zupełnie inny model niż ten, który ma obowiązywać w Polsce. Mówiąc w skrócie jest to system wcześniejszego wpłacania zaliczek na VAT na konto urzędu skarbowego. Jest to więc taki trochę „udawany" split payment. W Polsce wdrażamy zupełnie inny model split payment niż w ww. państwach. Ten nasz model jest wynikiem dobrej współpracy administracji rządowej z sektorem bankowym. Dzięki pomocy banków nasz model będzie nowocześniejszy i opierać się ma na rachunkach VAT, które będą własnością przedsiębiorców i będą tworzone do każdego rachunku lub zbioru rachunków przedsiębiorcy w danym banku. Zanim odpowiem dlaczego w Polsce wybrany został model dobrowolny, to jeszcze słowo na temat tego, po co w ogóle jest split payment i jaki problem ma rozwiązać. Może trudno w pierwszej chwili w to uwierzyć, ale nie jest to rozwiązanie realizujące jedynie funkcje fiskalne, tylko ma służyć przede wszystkim przedsiębiorcom. Ma to być narzędzie, które pozwoli przedsiębiorcy (podatnikowi VAT) uniknąć konsekwencji wplątania w karuzelę podatkową, czy innego przestępstwa VAT-owskiego. Dlatego też wybraliśmy model dobrowolnego split payment, który to mechanizm będzie mógł uruchomić nabywca płacący za towary lub usługi. Jeżeli ten nabywca będzie miał jakiekolwiek wątpliwości co do uczciwości fiskalnej swojego kontrahenta, czy elementy transakcji będą budziły wątpliwości, to będzie mógł zapłacić w modelu podzielonej płatności. Wtedy uczciwy podatnik będzie miał pewność, że jego kontrahent nie będzie mógł uciec z kwotą VAT. Poza tym obligatoryjny split payment wymaga zgody Komisji Europejskiej (co wiąże się z dłuższą procedurą), a model dobrowolny takiej zgody nie potrzebuje. A my chcieliśmy już teraz dać ten mechanizm obronny podatnikom. Poza tym, jak już wspomniałem, w Polsce będzie wdrażany model split payment, który będzie de facto nowym rozwiązaniem– jest to swego rodzaju eksperyment w skali świata. Co już samo w sobie wymusza ostrożne wdrażanie, w pierwszej kolejności jako rozwiązanie dobrowolne. Znacznie łatwiej będzie nam korygować zauważone mankamenty split payment w modelu dobrowolnym, gdzie skala wykorzystania tego narzędzia nie będzie aż tak duża, niż w modelu obligatoryjnym. Co nie znaczy, że Ministerstwo Finansów nie myśli o systemie obligatoryjnym.
Infor.pl: Właśnie. Podobno niektóre branże mają być objęte obligatoryjnie podzieloną płatnością? Które? Od kiedy? Czy to już przesądzone?
Wojciech Śliż: Na 1 kwietnia 2018 r. żadna branża nie zostanie objęta obowiązkowym modelem split payment. Jednak już w najbliższych dniach wystąpimy do Komisji Europejskiej z wnioskiem o derogację w zakresie wprowadzenia obowiązkowego split payment w pierwszej kolejności w branżach, gdzie mamy obecnie odpowiedzialność solidarną, kaucję gwarancyjną (obrót towarami wskazanymi w załączniku nr 13 do ustawy o VAT) i odwrotne obciążenie (usługi wymienione w załączniku nr 14 do ustawy o VAT). Będziemy chcieli w tych branżach zastąpić wspomniane przepisy na obowiązkowy split payment.
Infor.pl: Jak Pan sądzi, jaka będzie decyzja Komisji Europejskiej?
Wojciech Śliż: Jesteśmy w stałym dialogu z Komisją Europejską od samego początku projektowania split payment. Wiemy dokładnie jakie są oczekiwania i wymagania Komisji Europejskiej odnośnie split payment, także jeżeli chodzi o model obligatoryjny. Zgodnie z tymi wymaganiami przygotowaliśmy wniosek derogacyjny. Stąd nasz optymizm co do decyzji Komisji. Na pewno przy obowiązkowym split payment (i tego też w dużej części dotyczy wniosek derogacyjny) na fakturze musi pojawić się dodatkowa informacja, że wystawca faktury podlega obowiązkowi podzielonej płatności. Po uzyskaniu derogacji i obserwacji działania dobrowolnego modelu split payment przez kilka miesięcy, podejmiemy decyzję o wprowadzeniu obowiązkowego split payment we wspomnianych przeze mnie obszarach. Wydaje mi się, że prawdopodobnym terminem wdrożenia obowiązkowej podzielonej płatności w tym zakresie może być późna jesień 2018 roku.
Infor.pl: Jak będzie wyglądał komunikat przelewu, jeżeli nabywca zdecyduje zapłacić w trybie podzielonej płatności?
Wojciech Śliż: Projektując split payment chcieliśmy maksymalnie uprościć to rozwiązanie. Stąd nabywca wykonuje tylko jeden przelew (we Włoszech i w Czechach są dwa przelewy) na znany sobie rachunek rozliczeniowy dostawcy. Nabywca nie musi znać nr rachunku VAT dostawcy, bo po wypełnieniu tego komunikatu przelewu (nowa „formatka" przelewu, którą opracują banki w ramach systemu Elixir) nastąpi automatyczne podzielenie płatności. Wpisana w komunikat przelewu split payment kwota netto trafi na rachunek rozliczeniowy dostawcy a kwota VAT na jego rachunek VAT. Komunikat przelewu split payment tym się będzie różnił od zwykłego przelewu, że oprócz kwoty brutto, trzeba będzie wskazać nr faktury, NIP naszego kontrahenta i kwotę podatku VAT zawartą w całej kwocie przelewu.
Infor.pl: Czy będzie można zapłacić jednym przelewem w trybie podzielonej płatności za więcej niż jedną fakturę? Chodzi o tzw. przelewy „paczkowe".
Wojciech Śliż: Niestety nie, bo w takich przelewach nie będzie można podać referencyjnego nr faktury. Nasz model split payment w założeniu ma służyć podatnikom przede wszystkim wtedy, gdy mamy jakieś wątpliwości w odniesieniu do kontrahenta. Przelewy „paczkowe" są charakterystyczne dla stałych relacji biznesowych z dobrze znanymi dostawcami, gdzie jest dużo dostaw i dużo faktur. W relacjach z dobrze znanymi dostawcami nie ma z reguły potrzeby zabezpieczać się stosując podzieloną płatność. Informacje o numerze konkretnej faktury, kwocie brutto i kwocie VAT muszą być weryfikowalne z danymi otrzymywanymi przez MF w formacje JPK.
Infor.pl: Czy będzie można w trybie podzielonej płatności realizować przelewy w walutach obcych?
Wojciech Śliż: Nie. W ramach split payment będzie można (tymczasem i chyba jeszcze długo) przelewać kwoty tylko w walucie polskiej, bo przecież i VAT musi być rozliczany w złotówkach. Wprowadzenie możliwości płacenia w walutach obcych bardzo skomplikowałoby split payment po stronie banków. Dopiero, gdy będziemy myśleli o powszechnym obowiązkowym split payment, to tego typu problemy będą wymagały rozwiązania.
Infor.pl: Problemy mogą rodzić się w sytuacji, gdy nabywca zapłaci niewłaściwą kwotę VAT na rachunek VAT. Czy można będzie naprawić taki błąd?
Wojciech Śliż: W projekcie ustawy jest zapisany mechanizm naprawiania tego typu pomyłek. W szczególności w przypadku pomyłkowej zapłaty na niewłaściwy rachunek. Zasadniczo w sytuacji pomyłkowego przelania pieniędzy na rachunek innego podmiotu, podmiot ten będzie objęty odpowiedzialnością solidarną do czasu zwrócenia pieniędzy.
Infor.pl: Podobno nie jest na 100% pewny termin wejścia w życie przepisów o split payment proponowany w projekcie nowelizacji ustawy o VAT, tj. 1 kwietnia 2018? Czy to prawda?
Wojciech Śliż: Nie widzę obecnie zagrożenia dla tego terminu.
Infor.pl: Jakie korzyści będzie miał nabywca płacący za towary lub usługi, który wybierze tryb podzielonej płatności – czym będzie zachęcany do wyboru tej metody płatności?
Wojciech Śliż: Podstawową korzyścią będzie bezpieczeństwo. W projekcie ustawy są oczywiście wpisane konkretne zachęty dla przedsiębiorców stosujących podzieloną płatność, a w szczególności zniesienie solidarnej odpowiedzialności i brak sankcji w VAT. Przedsiębiorcy chcieli oczywiście więcej owych zachęt, ale Ministerstwo Finansów świadomie ograniczyło ich liczbę, aby nadmiernie nie motywować podatników do stosowania tego narzędzia. Zastosowanie split payment ma być przede wszystkim wynikiem analizy przedsiębiorcy, że w transakcjach budzących pewne wątpliwości warto zachować się bezpieczniej. Zastosowane obecnie zachęty są istotne dla tych przypadków, w których Ministerstwo Finansów chciałoby, żeby podzielona płatność była stosowana. Zawsze też zasięg tych zachęt można będzie powiększać, gdyby split payment rozwijał się zbyt wolno. Świadomie nie chcemy lawinowego rozwoju split payment, bo jak wspominałem jest to de facto rozwiązanie bardzo innowacyjne. Warto wspomnieć, że po wejściu w życie przepisów dot. split payment elementem działań przestępczych może się stać nakłanianie uczciwych podatników, by nie stosowali podzielonej płatności. Takie nakłanianie powinno być wyraźnym sygnałem, że kontrahent może nie być uczciwy. Ponadto Ministerstwo Finansów chce powiązać stosowanie podzielonej płatności z praktykami należytej staranności – ale nie znajdzie się to w ustawie, bo to materia szczególnie trudna do regulacji. Split payment znajdzie się najprawdopodobniej już niedługo na liście dobrych praktyk podatników VAT świadczących o zachowaniu przez nich należytej staranności.
Infor.pl: Czy Pana zdaniem obligatoryjność split payment mogłaby „załatwić" kwestię należytej staranności (nie byłaby być może potrzebna wtedy lista przesłanek należytej staranności podatnika VAT – owych dobrych praktyk podatnika VAT, które świadczą o jego dobrej wierze i pozwalają bez problemu odliczyć podatek naliczony).
Wojciech Śliż: Lista dobrych praktyk potrzebna jest już dziś. Split payment będzie dopiero w kwietniu 2018 r.
Rachunek VAT
Infor.pl: Podstawowy element systemu split payment, jakim jest rachunek VAT ma być bezpłatny dla posiadacza, automatycznie otwierany dla każdego rachunku rozliczeniowego, bez potrzeby zawierania z bankiem odrębnej umowy.
Wojciech Śliż: To wszystko prawda z jedną zmianą. W pierwszym czytaniu w Sejmie została zgłoszona poprawka, z którą Ministerstwo Finansów się zgadza – otóż będzie możliwość, by dla wszystkich rachunków rozliczeniowych danego przedsiębiorcy w jednym banku powstał tylko jeden rachunek VAT. W projekcie jest zapisane rozwiązanie, że dla każdego rachunku rozliczeniowego automatycznie miał być otwierany oddzielny rachunek VAT, a potem na wniosek przedsiębiorcy w ramach jednego banku rachunki VAT mogłyby być konsolidowane. Poprawka, o której wspomniałem odwraca sytuację i w ramach jednego banku powstanie automatycznie (z mocy ustawy) tylko jeden rachunek VAT dla wszystkich rachunków rozliczeniowych danego przedsiębiorcy. A dopiero gdyby przedsiębiorca chciał większej liczby rachunków VAT, to bank mógłby je na wniosek klienta otworzyć. To rozwiązanie będzie wygodniejsze dla firm i pozwoli łatwiej zarządzać środkami na rachunku VAT.
Infor.pl: Przedsiębiorcy miewają rachunki rozliczeniowe w różnych bankach – czy będzie można przelewać środki między rachunkami VAT tego samego podatnika w różnych bankach?
Wojciech Śliż: Ten postulat pojawiał się w konsultacjach publicznych. Ale obecnie nie będzie to możliwe. Po wdrożeniu systemu STIR będzie można łatwiej kontrolować przelewy międzybankowe i być może wtedy pojawi się możliwość przelewania środków między rachunkami VAT tego samego podatnika w różnych bankach.
Infor.pl: Jakie obciążenia rachunku VAT będzie można wykonać – czyli na co będzie można przeznaczyć środki zgromadzone na rachunku VAT?
Wojciech Śliż: To wszystko jest szczegółowo zapisane w projekcie i znajdzie się w ustawie o VAT. Środki z tego rachunku mogą posłużyć na zapłacenie zobowiązań z tytułu VAT (tj. podatku wynikającego z deklaracji lub VAT importowego) albo płacimy kontrahentowi na jego rachunek VAT (w trybie podzielonej płatności) jako VAT w łącznej kwocie brutto faktury. W toku konsultacji publicznych pojawiał się postulat, by z rachunku VAT można było płacić inne należności publicznoprawne (PIT, CIT, ZUS i inne). Zapisaliśmy skrzętnie ten postulat i być może pojawi się szansa uwzględnienia tego postulatu na późniejszym etapie rozwoju podzielonej płatności. Zwłaszcza jeżeli w toku analiz okaże się, że split payment istotnie obniża płynność finansową firm.
Infor.pl: Czy środki na rachunku VAT mogą być oprocentowane? Jeżeli tak, to gdzie mają wpływać odsetki?
Wojciech Śliż: Tak, środki te mają być oprocentowane tak jak środki na rachunku rozliczeniowym. Odsetki będą automatycznie wpływać na rachunek rozliczeniowy.
Rozmawiał: Paweł Huczko