Premier Mateusz Morawiecki został uhonorowany przez nas tytułem Człowieka Roku „Gazety Polskiej" 2018 m.in. za skuteczną walkę z mafiami wyłudzającymi VAT. Za tym sukcesem stoi jednak wiele osób i instytucji. Nie sposób pominąć Pańskie zasługi na tym polu i odzyskania dzięki temu wielu dziesiątek miliardów złotych dla budżetu państwa. Jak wypada ocena obecnej walki z przestępstwami związanymi z wyłudzeniami podatkowymi w konfrontacji z tą prowadzoną w czasach koalicji PO-PSL?
Nastąpiła radykalna różnica w stosunku do tamtego okresu. Dzięki utworzeniu w 2017 roku Krajowej Administracji Skarbowej i wprowadzeniu szeregu zmian legislacyjnych wyraźnie wzrosła skuteczność działań ukierunkowanych na zwalczanie przestępczości gospodarczej. Chciałbym przypomnieć, że w czasie rządów PiS w latach 2005–2007 pełniłem funkcję wiceministra finansów oraz szefa Służby Celnej i już wtedy przedstawiłem projekt zmian organizacyjnych w administracji skarbowej, przygotowany m.in. na bazie moich 13-letnich doświadczeń z pracy w NIK. Zmiany te miały usprawnić funkcjonowanie administracji, zostały przygotowane z myślą o bardziej skutecznej walce z szarą strefą. Chodziło o skonsolidowanie administracji podatkowej, Służby Celnej i kontroli skarbowej. Niestety rząd PO-PSL, który przejął władzę, nie wprowadził przygotowanych rozwiązań. Dopiero determinacja rządu PiS w dążeniu do uszczelnienia systemu podatkowego i bardzo duże wsparcie, jakie otrzymaliśmy od premier Beaty Szydło oraz ministra rozwoju i finansów, a potem również premiera Mateusza Morawieckiego, spowodowały, że wdrożenie reformy KAS było możliwe.
Jaki był skutek zaniechania reformy?
Pod koniec 2007 roku, gdy władzę przejęła koalicja PO-PSL, luka podatkowa w VAT wynosiła 9 proc. Od tego czasu rosła i w 2013 roku wyniosła już 26 proc. Nieco spadła w kolejnych dwóch latach, ale dalej była bardzo wysoka, bo w 2015 roku sięgała 24 proc. W latach 2008–2015 do budżetu państwa nie wpłynęło łącznie około 262 mld zł! Można sobie tylko wyobrazić, co można byłoby dzięki nim zrealizować, na przykład ile powstałoby kilometrów nowych autostrad, nie mówiąc o programach socjalnych itd.
Z czego mogło wynikać takie pobłażanie ówczesnych władz dla wyłudzeń VAT-owskich na tak ogromną skalę?
Myślę, że sejmowa komisja ds. przestępstw związanych z VAT, która pracuje na bieżąco, dojdzie do konkretnych wniosków i podejmie stosowne działania wobec winnych zaniedbań. Proszę też zwrócić uwagę, że w tamtym czasie obowiązywało bardzo złe, wręcz patologiczne prawo. Nawet za wyłudzenie milionowych kwot z tytułu VAT nie groziła kara więzienia. Było to traktowane jako wykroczenie, co zachęcało do działań przestępczych. Organizacje przestępcze, zwłaszcza mafie paliwowe (to w branży paliwowej dochodziło do największych wyłudzeń), mogły wówczas rozwijać swoją działalność. Nic dziwnego, że luka w ściągalności VAT narastała. Należało już wtedy podejmować radykalne działania, bo widać było, że w obszarze ściągalności VAT w Polsce dzieje się coś bardzo niedobrego. A jednym z elementów przeciwdziałania nieprawidłowościom mogłaby być konsolidacja służb skarbowych.
Dlaczego?
Ponieważ wszystkie te służby realizowały podobne cele, ale nie współpracowały ze sobą efektywnie. Wymiana informacji między nimi zajmowała zbyt dużo czasu. Systemy informatyczne administracji podatkowej i celnej nie umożliwiały automatycznej wymiany informacji pomiędzy urzędami na terenie kraju. Mafie podatkowe na tym korzystały. W krótkim czasie były w stanie powołać do życia fikcyjną firmę, obracać fikcyjnymi fakturami i na tej podstawie wyłudzać pieniądze, a później znikać.
Jak działania podległych Panu służb przekładają się na wpływy do budżetu państwa?
Już w 2016 roku, w porównaniu z rokiem 2015, mieliśmy 13,7 mld dodatkowych wpływów budżetowych z podatków i cła. W 2017 roku odnotowaliśmy wzrost wpływów ze wszystkich podatków w stosunku do 2016 roku w wysokości 42,5 mld zł. To była olbrzymia kwota, która zaskoczyła nie tylko nas, lecz także przedstawicieli administracji skarbowych w innych krajach UE. Wzrost dochodów budżetowych to efekt powstania KAS i wdrożenia całego pakietu zmian legislacyjnych, które uszczelniły system podatkowy. W nowej organizacji, uzbrojeni w dobre przepisy prawa, podjęliśmy skuteczną walkę z szarą strefą. Przykładowo wprowadziliśmy stałe kontrole na drogach, w tym przy granicy niemieckiej i litewskiej, skąd przywożono cysterny z paliwem – dotąd bez kontroli. Spowodowało to, że o ile jeszcze w 2015 roku wjeżdżało ich do naszego kraju niemal 750 na dobę, o tyle w 2017 roku, gdy wprowadziliśmy stałe kontrole, liczba ta zmalała do 150. Kolejny efekt w obszarze paliw to 50-proc. obniżenie produkcji olejów smarowych, które przez grupy przestępcze były nielegalnie oferowane, m.in. do celów napędowych, jako olej napędowy. W efekcie naszych działań nastąpił wzrost legalnej konsumpcji benzyn silnikowych o 12 proc. i olejów napędowych o 19 proc. Już w 2017 roku przełożyło się to na wpłatę do krajowego budżetu 8 mld zł przez polskie koncerny paliwowe.
Co jeszcze zaliczyłby Pan do największych sukcesów KAS?
Wychodząc naprzeciw uczciwym przedsiębiorcom, zmniejszyliśmy w sposób radykalny liczbę przeprowadzanych kontroli, ale zwiększyliśmy ich skuteczność. Wcześniej urzędnicy skarbowi prowadząc kontrole, wykazywali tzw. przypisy pokontrolne – stwierdzali nieprawidłowości i wyłudzenia, których nie dało się wyegzekwować. Dopiero powstanie KAS i wprowadzenie odpowiednich zmian legislacyjnych, takich jak: pakiet paliwowy, pakiet energetyczny, pakiet przewozowy (SENT), JPK_VAT (Jednolity Plik Kontrolny), a w ostatnim roku STIR (System Teleinformatyczny Izby Rozliczeniowej) i mechanizmu podzielonej płatności (split payment) spowodowały realne uszczelnienie ściągalności VAT i innych podatków.
Które z akcji podległych Panu służb zaliczyłby Pan do najbardziej spektakularnych?
Na przykład w Łodzi przestępcy założyli spółkę, która próbowała wprowadzić na rynek podróbki bardzo drogich obrazów. Z tego tytułu chcieli wyłudzić VAT na kwotę 160 mln zł. Dzięki naszym służbom to się nie udało. Mógłbym wymienić też liczne udaremnione próby produkcji i handlu papierosami bez akcyzy na masową skalę. Tylko w 2017 roku zlikwidowaliśmy 75 nielegalnych biznesów tytoniowych, czyli fabryk papierosów i krajalni tytoniu. Podjęliśmy też zdecydowaną walkę z nielegalnym handlem i wprowadzaniem do sprzedaży towarów podrobionych. Przykładowo w ostatnim miesiącu funkcjonariusze Mazowieckiego Urzędu Celno-Skarbowego zlikwidowali kanał przerzutu oraz magazyny składowania fałszywych wyrobów perfumeryjnych i podrobionej odzieży znanych marek. Wartość ujawnionego nielegalnego towaru to ponad 50 mln zł.
Jak przebiega walka z mafiami paliwowymi?
W walce z nimi osiągnęliśmy największą skuteczność. Wprowadziliśmy pakiet paliwowy oraz tzw. SENT, czyli system monitorowania przewozu towarów wrażliwych, z którymi wiąże się najwyższe ryzyko oszustw podatkowych. Każdy przedsiębiorca chcący wjechać do Polski z towarem wrażliwym, takim jak paliwa, oleje, alkohole, musi wcześniej zarejestrować ten towar w SENT. Wykorzystujemy nowoczesne technologie. Od 1 października 2018 roku stosujemy stały monitoring takich przewozów poprzez wykorzystanie danych geolokalizacyjnych (GPS).
Jakie są rezultaty działania KAS? Jak wygląda plan działania KAS na ten rok?
Dochody budżetowe z podatków i cła pobrane przez KAS w 2017 roku wyniosły 318,8 mld zł i były wyższe niż w 2016 roku o około 42,5 mld zł, czyli o około 15,4 proc. W okresie styczeń–listopad 2018 roku dochody podatkowe budżetu były wyższe w stosunku do analogicznego okresu w 2017 roku o 8,8 proc., o około 25,6 mld zł. W 2019 roku zamierzamy utrzymać dynamikę ściągalności podatków z poprzednich lat. Dochody podatkowe zostały zaplanowane na 360 mld zł, z czego 180 mld zł – z VAT, 35 mld zł – z CIT, 64 mld zł – z PIT. Tak dobre wyniki są realne dzięki m.in. skutecznie realizowanemu uszczelnieniu systemu podatkowego. Chcemy też wprowadzać rozwiązania prawne ułatwiające uczciwym podatnikom wypełnianie obowiązków podatkowych. W tym roku po raz pierwszy rozliczymy roczne zeznania podatkowe PIT-37 i 38 za naszych podatników. Będziemy też dalej dążyć do zmniejszenia liczby kontroli wobec przedsiębiorców. Realizację obowiązków podatkowych będziemy sprawdzać głównie poprzez narzędzia analityczne, JPK_VAT czy STIR. Chcemy też sfinalizować centralizację naszych systemów informatycznych. Na początku roku weszła w życie nowelizacja ustawy o KAS, która pomoże nam zwalczać szarą strefę i zapobiegać wyłudzeniom VAT. Nastąpi to poprzez zapewnienie KAS szerszego dostępu do niezbędnych informacji oraz wyposażenie w narzędzia umożliwiające skuteczniejsze wykonywanie kontroli celno-skarbowej. W 2019 roku rozpoczynamy modernizację KAS, którego pierwszym odczuwalnym skutkiem będzie wzrost wynagrodzeń i uposażeń zarówno pracowników, jak i funkcjonariuszy. W latach 2019–2020 KAS otrzyma dodatkowe kwoty na podwyżki, które w przeliczeniu na jednego pracownika i funkcjonariusza nie będą niższe niż kwoty podwyżek w innych służbach mundurowych. Modernizacja KAS obejmie nie tylko podwyżki płac, lecz także zakup pojazdów, sprzętu i wyposażenia. Realizacja tak szerokiej modernizacji stworzy warunki do optymalnego wykonywania ustawowych zadań KAS oraz zwiększy skuteczność naszych działań.
Rozmawiał: Maciej Pawlak