Sejm uchwalił niedawno ustawę, która administracji skarbowej daje nowe możliwości blokowania rachunków bankowych. Co to oznacza dla firm?
Filip Świtała, Dyrektor Departamentu Systemu Podatkowego w Ministerstwie Finansów: Dla uczciwych, płacących podatki przedsiębiorców nie zmieni się nic. Duże zmiany odczują natomiast oszuści wyłudzający VAT. Ustawa zakłada stworzenie nowoczesnego narzędzia – systemu teleinformatycznego izby rozliczeniowej (STIR), który ma służyć do walki z tym procederem. Mechanizm pozwoli na zablokowanie wyłudzeń w czasie rzeczywistym. Naszym celem jest ochrona uczciwych podatników, którzy padają ich ofiarą.
Na czym będzie polegać ta ochrona?
Firma, która zostaje wciągnięta w karuzelę podatkową przez nieuczciwego kontrahenta, często nie ma możliwości weryfikacji jego działań. Proceder często organizują przestępcy, którzy dbają o stworzenie wiarygodnej historii biznesowej. Przedsiębiorca zweryfikuje, że towar rzeczywiście istnieje, ale nie ma możliwości sprawdzenia, że już kilka razy był przedmiotem obrotu, wyłącznie w celu wielokrotnego naliczenia VAT. Dlatego tę rolę przejmie administracja skarbowa. Będziemy monitorować przepływ pieniędzy między rachunkami, by określić ryzyko wyłudzeń. Chcemy zlokalizować rzeczywistych oszustów, organizatorów całego procederu, by to oni ponieśli konsekwencje.
To zmiana od dawna postulowana przez przedsiębiorców. Jednocześnie wielu z nich obawia się nowych szerokich uprawnień KAS i szerokiej definicji wyłudzeń skarbowych. Czy wystarczy np. brak deklaracji lub nieprawidłowa stawka podatku, by zablokować firmowe konto?
Nie. Nowoczesne narzędzia analityczne mają gwarantować, że blokowane będą tylko rachunki należące do tzw. słupów i znikających podatników. Chodzi o uczestników karuzeli podatkowej, dokonujących wielokrotnie sprzedaży tego samego towaru. Słupy to podmioty działające na niskich marżach, płacące niewielki VAT. Z kolei znikający podatnik wystawia faktury, ale znika z rynku przed odprowadzeniem VAT do urzędu. Obecnie kontrola podatkowa wpada na trop tych podmiotów w czasie, kiedy można już tylko oszacować skalę wyłudzeń. Konsekwencje ponosi budżet państwa oraz firmy, które działając w dobrej wierze, zostały wciągnięte w karuzelę podatkową. Podmiot będący pośrednikiem zaoferował im korzystną transakcję, w której mają nabyć towar od wskazanego podmiotu i sprzedać go również wskazanemu nabywcy. Nieświadomy tego przedsiębiorca odlicza VAT od zakupów, ale urząd skarbowy kwestionuje zwrot. W efekcie popada w kłopoty finansowe, co niejednokrotnie kończy się upadłością. STIR umożliwi wykrywanie wyłudzeń i reagowanie w czasie rzeczywistym. Zablokowanie kont oszustów sprawi, że nie uciekną z pieniędzmi.
Wyjaśnijmy, na czym ma polegać jego działanie.
STIR będzie systemem prowadzonym przez Krajową Izbę Rozliczeniową, zajmującą się rozliczeniami międzybankowymi. Do systemu trafią informacje przekazywane przez banki i SKOK, w tym stanowiące tajemnicę bankową, np. o prowadzonych rachunkach i zlecanych przelewach. KIR będzie je analizować z punktu widzenia wyłudzeń VAT, wykorzystując doświadczenie zdobyte w walce z praniem pieniędzy. Przeprowadzi analizę ryzyka, której wyniki przekaże zarówno bankom, jak i Krajowej Administracji Skarbowej (KAS). Co istotne, już na wstępnym etapie odsieje dane o zakupach osób fizycznych. Na tej podstawie KAS przygotuje własną analizę ryzyka, w której uwzględni szersze spektrum danych, takich jak na przykład Jednolity Plik Kontrolny i deklaracje podatkowe. Szef KAS podejmie adekwatne działania, będzie mógł zablokować rachunek bankowy nawet na czas do 72 godzin, z możliwością przedłużenia tego terminu do trzech miesięcy. Jednocześnie wyśle do urzędu skarbowego informację stanowiącą podstawę do wykreślenia słupa lub znikającego podatnika z rejestru VAT.
Ministerstwo zapowiadało opracowanie zbioru zasad należytej staranności, które firmy powinny wypełnić, żeby uniknąć ryzyka sporu z fiskusem. Czy to oznacza, że nie będą już potrzebne?
Przedsiębiorcy nadal będą zobowiązani do weryfikacji swoich kontrahentów.
Jednak STIR będzie rozwiązaniem systemowym, dzięki któremu wyłudzenia VAT staną się na tyle ryzykowne, że nie będą się opłacać. To zwiększy bezpieczeństwo uczciwych przedsiębiorców.
Kiedy zmiany wejdą w życie?
Projekt przewiduje 14-dniowy okres vacatio legis, z terminami przejściowymi. Zakładamy, że zmiany wejdą w życie z początkiem 2018 r., ale potrzeba kilku miesięcy, by system zaczął funkcjonować. W tym czasie musimy skalibrować dane, porównać dane rzeczywiste z danymi historycznymi, żeby blokada trafiła we właściwe miejsce. Dlatego realną datą jest kwiecień 2018 r.
Rozmawiała: Monika Pogroszewska