Rynek kapitałowy wraz z otoczeniem bardzo pozytywnie zareagował na informacje o przygotowywaniu dedykowanej mu strategii rozwoju. Jakie powody i cele stoją za decyzją o tym projekcie? Kto będzie odpowiedzialny za jej wdrożenie?
Powstanie Strategii Rozwoju Rynku Kapitałowego (SRRK) zostało zapowiedziane już w Strategii Odpowiedzialnego Rozwoju. Strategia ma być odpowiedzią na pytanie o to, jak sprawić, by nasz rynek kapitałowy stał się jednym z najbardziej konkurencyjnych w skali europejskiej w perspektywie kilkunastu lat. W mojej ocenie rynek kapitałowy może zapewnić finansowanie najbardziej rozwojowych i innowacyjnych projektów, a więc jeżeli będzie zdrowy i prężny to może przyczynić się do długotrwałego rozwoju gospodarczego kraju. Instytucją odpowiedzialną za przygotowanie strategii jest Ministerstwo Finansów – chciałabym jednak podkreślić, że powodzenie wdrożenia tej strategii będzie jednak wymagało zaangażowania również pozostałych resortów gospodarczych, instytucji państwowej nadzorującej rynek finansowy oraz przede wszystkim samych uczestników rynku. Istotnie, wiele problemów jest po stronie regulatora i nadzorcy – przewlekłość procesów licencyjnych, nadmiar obowiązków regulacyjnych – nie możemy jednak zapominać, że część przyczyn niewystarczającej konkurencyjności leży również po stronie samego rynku, np. ograniczona oferta produktowa, relatywnie wysokie koszty świadczonych usług czy niedostateczne standardy co ma bezpośredni wpływ na poczucie zaufania po stronie klientów.
Proces tworzenia tego dokumentu zakłada szerokie konsultacje z uczestnikami rynku. Jaka będzie ich rola w implementacji strategii?
Tak – bardzo nam zależy na przejrzystości pracy i na tym, żeby uczestnicy rynku aktywnie uczestniczyli w przygotowaniu strategii, również dlatego, że jak wspominałam wcześniej, po stronie uczestników rynku jest kluczowa rola do odegrania. W połowie marca rozesłaliśmy do członków Rady Rozwoju Rynku Finansowego kwestionariusze, na wypełnienie których czekamy do połowy kwietnia. Nasi konsultanci prowadzą też cały czas spotkania bilateralne. Będziemy chcieli też konsultować ostateczny materiał z uczestnikami rynku. Jeszcze raz podkreślę, że zależy nam na odpowiednim zaangażowaniu rynku w prace nad strategią dlatego też utworzyliśmy specjalny adres: strategiarrk@mf.gov.pl, na który można podsyłać nam wszelkie pomysły i sugestie, do czego gorąco zachęcam!
W dyskusji eksperckiej dotyczącej roli polskiego rynku kapitałowego pojawia się pytanie o jego konkurencyjność. Czym możemy konkurować z rynkami z innych krajów i jak w zmieniającym się otoczeniu dbać o atrakcyjność naszego rynku dla zagranicznych inwestorów?
Polski rynek kapitałowy jest rynkiem bardzo młodym w porównaniu do rynków zachodnich ale widzę potencjał w zwiększaniu naszej konkurencyjności poprzez wykorzystanie zarówno odpowiednio elastycznego podejścia nadzorczego czy wykorzystywania u nas najnowszych technologii. Już dzisiaj GPW posiada przecież najnowocześniejszy system transakcyjny UTP, który stawia nas w światowej czołówce. Polskie banki dysponują również technologicznie zaawansowaną infrastrukturą, która nierzadko stoi na wyższym poziomie niż u ich zagranicznej konkurencji. Nie oznacza to, że już dziś możemy spocząć na laurach, wręcz przeciwnie budowanie pozycji konkurencyjnej naszego rynku wymaga położenia szczególnego nacisku na nowoczesne technologie, szczególnie na rozwój sektora FinTech i RegTech. Bardzo dużo będzie zależało od piaskownicy regulacyjnej, nad utworzeniem której pracuje teraz Komisja Nadzoru Finansowego. Ministerstwo Finansów już teraz zresztą wprowadza do polskiego prawa tzw. no action letters, czyli instytucję interpretacji niewiążących w zakresie innowacyjnych usług, o które do KNF będą mogły wnioskować zarówno podmioty nadzorowane jak i te nienadzorowane.
Złożoność świata skutkuje dużą liczbą regulacji. Wiele norm dotyczących rynku kapitałowego powstaje obecnie w UE, następnie zostają włączane do naszego porządku prawnego – w ocenie wielu podmiotów – zbyt restrykcyjnie. Jaki model współpracy w partnerstwie publiczno-prywatnym pozwoliłby regulacjom lepiej realizować postawione przed nimi cele z jednoczesnym uwzględnieniem lokalnej specyfiki?
Przede wszystkim najważniejszą kwestią w tym kontekście jest efektywność, a więc jak zapewnić balans między poziomem uregulowania, a działalnością podmiotów na rynku. Warto zaznaczyć, że w takiej formule, w jakiej przyjmowane są unijne akty prawne, a więc w formie rozporządzenia, nie przewiduje się transpozycji do prawa krajowego i przepisy są stosowane w takim kształcie, jak zostały przyjęte na poziomie unijnym, co stanowi pewien wypracowany konsensus. Jednakże warto pamiętać, że akty te są mocno nakierowane na dojrzałe gospodarki o nieco innych cechach charakterystycznych niż nasz rynek. W przypadku transpozycji dyrektyw Ministerstwo Finansów dokłada natomiast wszelkich starań, aby uwzględnić specyfikę polskiego rynku, a więc żeby zapewnić wysoki poziom bezpieczeństwa uczestnikom polskiego rynku przy jednoczesnym zastosowaniu się do unijnych przepisów. Jednocześnie chciałam przypomnieć, że duża liczba regulacji unijnych w ostatnim czasie jest pokłosiem kryzysu finansowego lat 2007-2009, a więc nie należy zapominać o celu, jaki przyświecał unijnym regulatorom, a jakim mianowicie jest zapewnienie stabilności finansowej oraz wysokiego poziomu ochrony uczestników rynku. Pragnę również zapewnić, że Ministerstwo Finansów dokłada wszelkich starań aby tam gdzie nie jest to uzasadnione przy wdrażaniu dyrektyw unijnych z zakresu rynku kapitałowego do prawodawstwa krajowego nie dochodziło do nadgorliwości, czyli tzw. gold platingu. Również w trakcie pisania strategii przyjrzymy się wszystkiemu, co ogranicza naszą konkurencyjność międzynarodową a jednocześnie nie jest stosowane powszechnie w Europie.
Rynek kapitałowy pozwala na największą elastyczność w finansowaniu inwestycji i innowacji, może również dostarczać środków potrzebnych, by rozwijać infrastrukturę. Trudno nie doceniać jego roli w gospodarce. Jak budować jego wizerunek i zaufanie inwestorów, które w ostatnich latach zostały narażone na szwank?
Wzmacnianie wizerunku i poczucia zaufania inwestorów do rynku kapitałowego to dosyć skomplikowany proces i pozwolę sobie na wymienienie tylko kilku najważniejszych moim zdaniem czynników. Po pierwsze przyjazność nadzoru i regulacji. Przewlekłość postępować, często spotykany archaizm procedur i zbyt duże restrykcje w stosunku do innych rynków europejskich siłą rzeczy raczej wzbudzają do naszego rynku niechęć. Po drugie potrzebna jest znacznie lepsza edukacja finansowa, aby zaznajomić Polaków od najmłodszych lat z podstawowymi prawami rządzącymi rynkiem finansowym. Po trzecie fundamentalna część pracy nad wzmocnieniem zaufania inwestorów do rynku jest po stronie podmiotów prowadzących działalność gospodarczą na rynku: między innymi pośredników, domów maklerskich, funduszy inwestycyjnych czy banków. Chodzi tutaj o ciągłe usprawnianie standardów świadczenia usług i coraz bardziej kliento-centryczne podejście. Dane EBC pokazują, że w gospodarkach tzw. nowych, wschodnich państw UE aż 90 proc. firm na pytanie o to, czy rozważa finansowanie swojej działalności na rynku kapitałowego uznało pytanie za niedorzeczne.
Ustawa o PPK jest już procedowana. Jakie czynniki będą miały wpływ na termin uruchomienia drugiego elementu reformy emerytalnej – przekształcenia OFE i transferu 75% ich aktywów do prywatnych?
Rzeczywiście, projekt ustawy o PPK jest już na końcowym etapie zgłaszania uwag, w ramach uzgodnień międzyresortowych i konsultacji społecznych. Pragnę zwrócić uwagę na charakter tego projektu, mającego na celu upowszechnienie długoterminowych oszczędności, które mają zapewnić bezpieczeństwo finansowe Polaków i rozwój gospodarki. Z tego względu tak ważne jest, aby PPK było przyjęte w ramach szerokiego konsensusu. Będziemy starali się koncentrować nasze działania na osiągnięcie maksymalnego kompromisu, co wymaga od nas pełnego zaangażowania nad projektem PPK. Po tym czasie będziemy mogli rozważyć harmonogram prac nad zmianami w OFE.
Finanse w XXI wieku odgrywają coraz większą rolę w życiu człowieka, sprzyja temu dynamiczny rozwój technologii i usług finansowych. Istnieje wiele inicjatyw edukacyjnych, ale nie są to skoordynowane projekty. Czy nie powinniśmy na nowo otworzyć debaty nt. edukacji finansowej w szkolnictwie publicznym? Z jej efektów mogliby korzystać nie tylko obywatele, ale i państwo.
Edukacja finansowa jest już obecna w szkolnictwie publicznym głównie w ramach przedmiotu podstawy przedsiębiorczości. W związku z przeprowadzaną reformą szkolnictwa opracowywane są nowe podstawy programowe, w tym do przedmiotu podstawy przedsiębiorczości. Ministerstwo Finansów aktywnie uczestniczyło w tym procesie zgłaszając wiele szczegółowych uwag będących wynikiem prac Zespołu Roboczego ds. działań edukacyjnych w zakresie rynku finansowego działającego w ramach Rady Rozwoju Rynku Finansowego. Zadaniem Zespołu jest wypracowanie rozwiązań przyczyniających się do zwiększenia świadomości społecznej w zakresie rynku finansowego, ale także budowanie zaufania wobec poszczególnych segmentów tego rynku w Polsce. W skład Zespołu wchodzą instytucje funkcjonujące we wszystkich sektorach rynku finansowego w Polsce, m.in.: Komisja Nadzoru Finansowego, Narodowy Bank Polski, Bankowy Fundusz Gwarancyjny, Związek Maklerów i Doradców, Związek Banków Polskich oraz Warszawski Instytut Bankowości, Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych, Stowarzyszenie Emitentów Giełdowych, Izba Gospodarcza Towarzystw Emerytalnych, CFA Society Poland, Fundacja na rzecz Kredytu Hipotecznego, Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych, Polska Izba Ubezpieczeń, Biuro Rzecznika Finansowego, Polskie Stowarzyszenie Aktuariuszy, Izba Zarządzających Funduszami i Aktywami, Polska Izba Brokerów Ubezpieczeniowych i Reasekuracyjnych, Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny, Giełda Papierów Wartościowych, Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce. W dniu 30 stycznia 2018 r. Minister Edukacji Narodowej podpisała Rozporządzenie w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceum ogólnokształcącego, technikum oraz branżowej szkoły II stopnia, w którym znacznie rozszerzono zakres edukacji finansowej. W nowej podstawie programowej dla podstaw przedsiębiorczości wydzielono osobny dział „Rynek finansowy", jako jeden z 4 działów przedmiotu. Zgodnie z zapisami podstawy programowej, wymagania tego działu odnoszą się do wiedzy dotyczącej finansów oraz umiejętności związanych z funkcjonowaniem na tym rynku człowieka jako świadomego konsumenta oraz przedsiębiorcy. Autorzy podstawy podkreślają, że szczególnie ważne jest aby uczeń na realnych przykładach poznawał i dokonywał oceny produktów finansowych oraz podejmował dojrzałe decyzje, rozumiejąc ich konsekwencje. W nowej podstawie łącznie przeznaczono na zagadnienia związane z edukacją finansową 25 punków (w obecnie obowiązującej jest ich 14), na które szacunkowo nauczyciel może przeznaczyć 16-20 godzin lekcyjnych (obecnie szacunkowo nauczyciel przeznacza 6-8 godzin). Tak więc widać, że w nowej podstawie programowej dla szkół średnich, która zacznie obowiązywać od roku szkolnego 2019/2020, znacznie rozszerzono zakres edukacji finansowej. W dalszych działaniach Ministerstwo Finansów zamierza aktywnie włączyć się w proces wdrażania nowej podstawy programowej. Aktualnie trwają prace nad opracowaniem najskuteczniejszej formy wsparcia nauczycieli w realizacji zagadnień finansowych z podstawy programowej. Temu tematowi poświęcone było ostatnie posiedzenie wspomnianego już Zespołu roboczego ds. działań edukacyjnych w zakresie rynku finansowego, które odbyło się w Ministerstwie Finansów w dniu 21 marca br. Wnioski z dyskusji wskazują, że działania te mogą polegać np. na opracowywaniu narzędzi edukacyjnych wspomagających nauczycieli (scenariusze lekcji, prezentacje, filmy, plansze) czy też na szkoleniach nauczycieli przez ekspertów z dziedziny finansów. Rozważane jest też stworzenie strony internetowej, która skupiałaby materiały i narzędzia edukacyjne dla nauczycieli, a także projekty edukacyjne z zakresu edukacji finansowej.
Rozmawiał: Filip Pietkiewicz-Bednarek