Uczestnictwo w unii monetarnej niesie za sobą wiele poważnych następstw o charakterze politycznym, ekonomicznym i społecznym. Ten artykuł włącza się do dyskusji o korzyściach i kosztach związanych z przystąpieniem przez Polskę do Unii Gospodarczej i Walutowej (Economic and Monetarny Union), z punktu widzenia wpływu na sytuację przedsiębiorstw niefinansowych.
W materiale postawiono pytania odnośnie nastawienia polskiego sektora przedsiębiorstw do przyjęcia euro, przyczyn tłumaczących to nastawienie, w tym głównie spodziewanych przez przedsiębiorstwa korzyści płynących z ograniczenia ryzyka kursowego, obniżenia kosztów transakcji walutowych, możliwości rozszerzenia produkcji na rynki UE, obniżenia kosztów kapitału, zwiększenia dostępności do źródeł finansowania, jak też z oczekiwanych przez przedsiębiorstwa trudności i kosztów związanych z faktem przystąpienia do unii monetarnej - operacji wprowadzenia wspólnej waluty, wzrostu presji konkurencyjnej oraz oczekiwań przedsiębiorstw odnośnie wzrostu cen. Niektóre z tych zjawisk, jak eliminacja ryzyka kursowego w odniesieniu do handlu w obrębie strefy euro, pojawią się od razu. Na inne, jak rozwój rynku finansowego i wynikającą z tego poprawę dostępności do kapitału, przedsiębiorstwa będą musiały poczekać. Integracja ze strefą euro jest bowiem procesem rozłożonym na wiele lat.
W opracowaniu wykorzystano unikalną bazę danych mikroekonomicznych, gromadzonych przez Narodowy Bank Polski, w tym głównie wyniki badania ankietowego przeprowadzonego wśród przedsiębiorstw niefinansowych w grudniu 2007 r.
Wnioski z opracowania będące wynikiem analizy tych danych są następujące:
1. Wiele firm w momencie badania nie posiadało jednoznacznej opinii na temat skutków wprowadzenia jednolitej waluty.
2. Przedsiębiorstwa prowadzące transakcje handlowe bądź finansowe w obrębie strefy euro nastawione są do przystąpienia przez Polskę do Unii Gospodarczej i Walutowej zdecydowanie pozytywnie. Takie nastawienie związane jest przede wszystkim z oczekiwaną eliminacją ryzyka kursowego i obniżeniem kosztów transakcyjnych rozliczeń euro/PLN.
3. Fakt posiadania rozliczeń w euro stanowił najsilniejszy czynnik determinujący nastawienie przedsiębiorstw do przystąpienia do unii monetarnej.
4. Przedsiębiorstwa nie posiadające kontaktów handlowych bądź finansowych w strefie euro często nie potrafiły ocenić kierunku wpływu wprowadzenia wspólnej waluty na ich sytuację. Częściej też skłonne były uważać, że przyjęcia euro będzie niekorzystne z punktu widzenia ich interesów. Jednak również w tej grupie przeważyło nastawienie pozytywne.
5. Brak korzyści z przystąpienia Polski do unii monetarnej przedsiębiorstwa wiązały najczęściej z obawami o wzrost inflacji i szybką konwergencję cen do poziomu UE. Wśród przyczyn negatywnego nastawienia wymieniany był również wzrost konkurencji rynkowej i wzrost presji płacowej.
6. Wpływ na nastawienie przedsiębiorstw do przystąpienia do unii monetarnej miała też odległość siedziby firmy od zachodniej granicy kraju. Większe poparcie dla wprowadzenia euro deklarowały podmioty z regionów leżących na zachód od linii Wisły. Znacznie miała również wielkość przedsiębiorstwa mierzona liczbą pracowników.
7. Po wejściu Polski do strefy euro przedsiębiorstwa oczekują poprawy klimatu koniunktury, napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych, poprawy dostępności do kapitału oraz obniżenia kosztów pozyskania kapitału. Skutki te były jednak rzadko brane pod uwagę przy ocenie wpływu przyjęcia euro na sytuację w przedsiębiorstwie. Najczęściej wskazywano na efekty krótkookresowe.
8. Eliminacja ryzyka kursowego i kosztów transakcyjnych rozliczeń euro/PLN powinna przyspieszyć rozwój działalności eksportowej i importowej, w tym zwłaszcza w sektorze MSP. Efekt ten osiągnięty zostanie jednak w większym stopniu dzięki przedsiębiorstwom, które są już obecne na rynku UE i które planują zwiększyć swoje zaangażowanie na tym rynku, a w mniejszym stopniu, dzięki rozpoczęciu działalności eksportowej czy importowej przez małe firmy operujące na rynku krajowym lub handlujące z krajami spoza strefy euro.
9. Stopień poparcia dla wprowadzenia euro w Polsce w sektorze MSP, w tym głównie w małych firmach, może być niższy niż w sektorze dużych przedsiębiorstw. Wynika to, po pierwsze, z mniejszego zaangażowania małych firm w działalność eksportową i importową, jak i z obawy o nasilenie się presji konkurencyjnej i dalsze osłabienie pozycji rynkowej małych firm.