W dniu 5 lipca br. odbyła się międzynarodowa konferencja współorganizowana przez Komisję Europejską i Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Wprowadzenia Euro przez RP pt. „Conference on Economic Governance in the EU/euro area – What lessons for Poland?". Podczas konferencji został dokonany przegląd i ocena zmian w zasadach zarządzania gospodarczego w UE ze szczególnym naciskiem na wpływ tych zmian na sytuację państw z derogacją, w tym Polski.
Po przemówieniach otwierających konferencję wygłoszonych przez Jacka Dominika, Pełnomocnika Rządu ds. Wprowadzenia Euro przez RP oraz Andrzeja Raczko, Pełnomocnika Zarządu Narodowego Banku Polskiego ds. Wprowadzenia Euro miały miejsce dwie sesje tematyczne, poświęcone odpowiednio zapobieganiu i zarządzaniu nierównowagom makroekonomicznym w Unii Europejskiej oraz wzmacnianiu ram polityki fiskalnej Unii. Zwieńczeniem konferencji była dyskusja panelowa poświęcona skutkom kryzysu gospodarczo-finansowego dla strategii wprowadzenia wspólnej europejskiej waluty w państwach członkowskich UE z derogacją oraz wyzwaniom, jakie stawia przed nimi nowy system zarządzania gospodarczego w UE.
Otwarcie konferencji
W swoim przemówieniu otwierającym konferencję Jacek Dominik, Pełnomocnik Rządu ds. Wprowadzenia Euro przez RP, podkreślił potrzebę dalszego zacieśniania integracji europejskiej oraz dokończenia procesu budowy unii gospodarczej i walutowej, ku czemu prowadzą wdrażane obecnie zmiany w systemie instytucjonalnym UE. Wszelkie zmiany, w tym przede wszystkim dążenie do konsolidacji fiskalnej, powinny być jednak wprowadzane z dbałością o wzrost gospodarczy. Wskazując na najistotniejsze elementy strategii integracji Polski ze strefą euro, Jacek Dominik podkreślił, że obok dotychczasowych filarów integracji (trwałe wypełnienie kryteriów konwergencji, reformy strukturalne mające na celu zwiększenie elastyczności polskiej gospodarki, przygotowanie oraz systematyczna aktualizacja Narodowego Planu Wprowadzenia Euro) w ostatnim czasie na znaczeniu zyskuje filar czwarty – stabilność samej strefy euro. W kontekście tej ostatniej Polska jako kraj, który w całym okresie kryzysu charakteryzuje się wysoką stabilnością makroekonomiczną, jest gotowa kontynuować swój aktywny udział w pracach nad kształtem nowych europejskich reguł zarządzania gospodarczego.
Pełnomocnik Zarządu Narodowego Banku Polskiego ds. Wprowadzenia Euro, Andrzej Raczko, również zwrócił uwagę na fakt, że kwestia wprowadzenia euro w Polsce powinna być obecnie rozpatrywana nie tylko z punktu widzenia gotowości naszego kraju, lecz przede wszystkim w kontekście skuteczności reform wprowadzanych w UE, wpływających na stabilność strefy euro jako całości. Natomiast z punktu widzenia państw z derogacją, jako gospodarek doganiających, szczególne znaczenie mają różnice w poziomach naturalnej stopy procentowej występujące pomiędzy rozwiniętymi a rozwijającymi się gospodarkami UE. W obliczu scentralizowanej polityki pieniężnej w strefie euro oraz wskazanych różnic istotne wydaje się pozostawienie w rękach państw członkowskich przynajmniej pewnej dozy kontroli nad polityką makroostrożnościową. Proponowany obecnie kształt przepisów w tym zakresie, zakładający ich maksymalną harmonizację, może utrudnić państwom członkowskim prowadzenie działań ukierunkowanych bądź na zapobieganie wystąpieniu nadmiernego wzrostu akcji kredytowej związanego z przystąpieniem do strefy euro, bądź na jego zahamowanie.
Sesje tematyczne
Pierwsza z dwóch sesji była poświęcona kwestii nierównowag makroekonomicznych oraz rozwiązaniom mającym im zapobiegać. Declan Costello, dyrektor w Komisji Europejskiej (DG ECFIN), podkreślił wielowymiarowość obecnego kryzysu w strefie euro, zwracając uwagę na nierównowagi fiskalne, problem utraty konkurencyjności, wyzwania związane z powrotem na ścieżkę zrównoważonego wzrostu gospodarczego oraz potrzebę wzmocnienia stabilności sektora finansowego. Podkreślił on trudności związane z wyprzedzającym uznaniem nierównowag za nadmierne oraz ze specyfiką procesu oceny, który w dużej mierze ma charakter jakościowy. Poprawa sytuacji w każdym ze wskazanych obszarów jest obecnie przedmiotem dyskusji na poziomie UE. Za kluczowe należy przy tym uznać późniejsze przestrzeganie wdrażanych reguł przez państwa członkowskie. Zdaniem Tomasza Chmielewskiego, dyrektora Biura Polityki Makrostabilnościowej w Instytucie Ekonomicznym Narodowego Banku Polskiego, pierwsze zastosowanie procedury nierównowag makroekonomicznych w Unii Europejskiej podkreśliło stabilność polskiej gospodarki, nawet w okresie kryzysu. Spośród dziesięciu wskaźników stosowanych przez instytucje UE do identyfikacji nadmiernych nierównowag makroekonomicznych, w 2011 r. Polska przekroczyła wartości progowe jedynie w przypadku dwóch (saldo rachunku obrotów bieżących oraz międzynarodowa pozycja inwestycyjna netto), co należy jednak tłumaczyć procesem doganiania. Z punktu widzenia krajów doganiających istotne jest, aby charakterystyki tego procesu (ujawniające się m.in. poprzez zawyżone wartości wybranych wskaźników) znajdowały odzwierciedlenie w kolejnych latach stosowania procedury. Jednocześnie, państwa członkowskie powinny dysponować dostatecznym zestawem narzędzi na poziomie krajowym (w szczególności w zakresie polityki makroostrożnościowej) umożliwiających skuteczną reakcję na sygnały świadczące o narastaniu nierównowag. Cinzia Alcidi, ekonomistka z Centre for European Policy Studies (CEPS), podkreśliła natomiast rolę obecnego kryzysu w zwróceniu uwagi na kwestię zadłużenia narastającego w sektorze prywatnym (obok zadłużenia sektora publicznego). Także jej zdaniem skuteczność procedury nierównowag makroekonomicznych jest warunkowa względem efektywności działań prowadzonych na poziomie państw członkowskich. W szczególności działania prewencyjne będą wymagały dużej odwagi politycznej oraz działań na rzecz uzyskania legitymizacji demokratycznej ze strony społeczeństw.
Podczas drugiej sesji dokonano oceny działań zmierzających w kierunku trwałej poprawy sytuacji fiskalnej w państwach członkowskich UE. Lucia Piana z Komisji Europejskiej (DG ECFIN), kierująca zespołem zaangażowanym w nadzór nad polityką fiskalną, wskazała na dwa filary działań nakierowanych na poprawę sytuacji fiskalnej państw członkowskich UE: wiarygodną ścieżkę dojścia do pożądanych w średnim okresie sald sektora instytucji rządowych i samorządowych (ang. medium-term budgetary objective, MTO) oraz reguły fiskalne silnie umocowane w krajowym ustawodawstwie. W obliczu kryzysu wiarygodności Paktu Stabilności i Wzrostu, szczególny nacisk należy położyć na rzeczywiste przestrzeganie wdrażanych reguł. Marek Rozkrut, główny ekonomista Ernst & Young, do niedawna dyrektor Departamentu Polityki Finansowej, Analiz i Statystyki w Ministerstwie Finansów, przestawił stan prac nad wprowadzeniem w Polsce reguł fiskalnych. Zgodził się z przedmówczynią, że warunkiem wiarygodności i skutecznego stosowania wdrażanych reguł jest ich umocowanie w krajowym prawodawstwie. W tym kontekście wskazał na reguły fiskalne istniejące już w Polsce na różnych szczeblach administracji publicznej, w tym na obowiązującą od końca lat 90. regułę dotyczącą dopuszczalnego poziomu zadłużenia, zapisaną w Konstytucji RP. Jednocześnie podkreślił, że nowowprowadzane reguły nie mogą mieć zbyt sztywnego charakteru, gdyż powinny umożliwiać wykorzystanie polityki fiskalnej w celach stabilizacyjnych w okresach osłabienia gospodarczego.
Zwieńczeniem konferencji był panel dyskusyjny, którego tematyka koncentrowała się na wyzwaniach, jakie kryzys w strefie euro oraz będące jego konsekwencją zmiany w systemie zarządzania gospodarczego UE niosą dla państw z derogacją. Hans-Joachim Kloeckers, zastępca dyrektora w Europejskim Banku Centralnym, zwrócił uwagę na implikacje usztywnienia kursu walutowego w ramach unii monetarnej. W warunkach centralizacji polityki pieniężnej i kursowej na poziomie strefy euro, skuteczność wygładzania szoków dotykających poszczególne kraje jest warunkowa względem efektywności alternatywnych mechanizmów dostosowawczych, w tym m.in. kanału konkurencyjności. Pomimo trudności związanych z jego implementacją, w jego opinii skuteczność dostosowań poprzez mechanizm tzw. wewnętrznej dewaluacji została dowiedziona w okresie obecnego kryzysu na przykładzie państw bałtyckich. Problem poważnych nierównowag makroekonomicznych, który wystąpił w wybranych państwach strefy euro podkreślił rolę odpowiedniego przygotowania do wprowadzenia wspólnej europejskiej waluty, w tym trwałości wypełnienia kryteriów konwergencji. Należy się spodziewać, że owa trwałość będzie stanowiła istotny element oceny państw członkowskich z derogacją w ramach przygotowywanych przez instytucje UE Raportów o konwergencji. Ludwik Kotecki, główny ekonomista Ministerstwa Finansów, wskazał na zasadność oparcia polskiej strategii integracji ze strefą euro na czterech filarach przedstawionych przez Jacka Dominika w przemówieniu otwierającym konferencję. Stabilność sytuacji makroekonomicznej Polski powoduje przy tym, że w obecnej chwili główny nacisk należy położyć na wzmocnienie instytucjonalne Unii Europejskiej i strefy euro. W tym kontekście za bardzo ważne należy uznać przestrzeganie wypracowanych reguł – zarówno tych już obowiązujących, jak i nowowprowadzanych. W przypadku dokonywanej przez instytucje UE oceny wypełniania kryteriów konwergencji przez państwa z derogacją oraz w przypadku stosowania procedury nierównowag makroekonomicznych wysoce pożądane jest zmniejszenie towarzyszącego im stopnia dyskrecjonalności. Większa przejrzystość decyzji zwiększy efektywność procedur oraz ułatwi państwom członkowskim prowadzenie polityki gospodarczej nakierowanej na ich wypełnienie. Andrzej Sławiński, dyrektor Instytutu Ekonomicznego w Narodowym Banku Polskim, skupił swoją uwagę na, wskazywanych już przez Jego przedmówców, wyzwaniach związanych z wprowadzeniem euro przez kraj doganiający (w tym m.in. różnicy w poziomach naturalnej stopy procentowej, która w warunkach swobodnego przepływu kapitału może prowadzić do nadmiernego wzrostu akcji kredytowej i narastania nierównowag makroekonomicznych). Po raz kolejny podczas konferencji podkreślona też została potrzeba dysponowania przez władze krajowe skutecznymi narzędziami w zakresie polityki makroostrożnościowej. Swoboda stosowania tych narzędzi zostałaby tymczasem wyraźnie ograniczona wskutek wprowadzenia zasady maksymalnej harmonizacji polityki nadzorczej wobec sektora finansowego w UE. Cinzia Alcidi (CEPS) dodatkowo wskazała, że w obliczu obecnych zmian instytucjonalnych w UE przystąpienie do strefy euro wydaje się dużo większym wyzwaniem niż przed kilkoma laty. Wpływ kryzysu ujawnił się również w zmianie nastawienia społeczeństw do wspólnej europejskiej waluty, kładąc nacisk na potrzebę odbudowy zaufania i poparcia dla integracji walutowej.
Podsumowując konferencję, Declan Costello podkreślił, że aktualna strefa euro bardzo różni się od tej sprzed kryzysu. Niemniej jednak, jej wciąż aktualną charakterystyką jest debata na temat optymalnej relacji pomiędzy regułami a dyskrecjonalnością i elastycznością.
Please click here for the ENGLISH VERSION.
Materiały z konferencji:
Otwarcie
- Jacek Dominik , Government Plenipotentiary for Euro Adoption in Poland, Undersecretary of State, Polish Ministry of Finance),
- Andrzej Raczko, NBP's Board Plenipotentiary for Euro Adoption, Member of the Management Board, National Bank of Poland.
Sesja 1: The new EU economic governance framework – latest developments including surveillance of macroeconomic imbalances
Sesja 2: The new EU economic governance framework - Fiscal policy coordination and surveillance
Sesja 3: Panel discussion: Challenges for economic convergence in non euro area Member States in the context of the new EU economic governance framework
- Paul Kutos, Head of Unit, DG ECFIN,
- Cinzia Alcidi, CEPS, Research Fellow.
